Dyskusję na temat żywności zmodyfikowanej genetycznie warto rozpocząć od przytoczenia podstawowych faktów i danych liczbowych

Co to jest?    Żywność zmodyfikowana genetycznie jest to żywność produkowana z organizmów zmodyfikowanych genetycznie, czyli takich których materiał genetyczny został zmieniony w sposób inny niż krzyżowanie i/lub naturalna rekombinacja (na podstawie Dyrektywy 2001/18/EC http://eur-lex.europa.eu/pri/en/oj/dat/2001/l_106/l_10620010417en00010038.pdf).

   Pomimo iż tak przedstawiona definicja obejmuje wszystkie możliwe typy organizmów żywych tj. zarówno rośliny, zwierzęta jak i mikroorganizmy, w praktyce produkcja żywności zmodyfikowanej genetycznie jest ograniczona do roślin. Dominują to cztery gatunki: soja, kukurydza, bawełna i rzepak.


Dane zaczerpnięto z oficjalnej strony International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA) http://www.isaaa.org

Obszar upraw tych czterech upraw praktycznie pokrywa się z obszarem upraw wszystkich roślin zmodyfikowanych genetycznie.

Dane zaczerpnięto z oficjalnej strony International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA) http://www.isaaa.org

Kiedy się zaczęło?

   O praktycznym wykorzystaniu roślin zmodyfikowanych genetycznie można mówić kiedy w USA wydano pierwsze zezwolenia na uprawę i stosowanie pomidorów o przedłużonej trwałości.



Gdzie występuje?

   W USA uprawia się ponad połowę roślin zmodyfikowanych genetycznie. Argentyna i Brazylia to również potentaci w tej dziedzinie. Kanada, Indie, Chiny, Paragwaj i RPA mają kilkuprocentowy udział w uprawie GMO. Poziom produkcji w pozostałych 17-tu krajach nie przekracza poziomu 1%. Wbrew temu co sadzi większość obywateli naszego kraju, w roku 2007, Polska dołączyła do grupy producentów roślin zmodyfikowanych genetycznie, wprowadzając na niewielkim obszarze uprawę genetycznie modyfikowanej kukurydzy odpornej na omacnicę prosowiankę.


   Wbrew temu co sadzi większość obywateli naszego kraju, w roku 2007, Polska dołączyła do grupy producentów roślin zmodyfikowanych genetycznie, wprowadzając na niewielkim obszarze uprawę genetycznie modyfikowanej kukurydzy odpornej na omacnicę prosowiankę.

Pozostałe kraje uprawiające rośliny zmodyfikowane genetycznie




Ile tego jest?

Udział upraw roślin zmodyfikowanych genetycznie.


Dane zaczerpnięto z oficjalnej strony International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA) http://www.isaaa.org



Po co się uprawia rośliny zmodyfikowane genetycznie?

   Pomimo ogromnych możliwości poprawy jakości żywności metodami inżynierii genetycznej ich uprawa jest zdominowana przez gatunki w których poprawiono jedną lub dwie cechy agrotechniczne.


Dane zaczerpnięto z oficjalnej strony International Service for the Acquisition of Agri-biotech Applications (ISAAA) http://www.isaaa.org

   Zezwolenia wydane przez Food and Drug Administration dotyczą głównie poprawy cech agrotechnicznych. Jednak wydano również zezwolenia dotyczące uprawy roślin, w których poprawiono trwałość bądź jakość produktu spożywczego.

Rok	Roślina	Przeznaczenie	Zamierzony efekt
2009	Soja	Żywienie ludzi i zwierząt	Podwyższona zawartość kwasów mononienasyconych (oleinowego) oraz obniżona zawartość kwasów wielonienasyconych (linolowego i linolenowego)
2007	Kukurydza	Przerób przemysłowy	Ułatwiona produkcja etanolu paliwowego
2005	Kukurydza	Pasza	Zwiększenie efektywności hodowli zwierząt poprzez wzrost zawartości lizyny
1999	Melonowiec	Żywienie ludzi	Opóźnione dojrzewanie - zwiększenie trwałości w trakcie przechowywania
1999	Rzepak bezerukowy	Pasza	Zwiększenie efektywności hodowli zwierząt poprzez redukcje zawartości substancji antyżywieniowych
1997	Soja	Żywienie ludzi i zwierząt	Polepszenie wartości odżywczej poprzez zwiększenie zawartości kwasu oleinowego
1996	Pomidor	Żywienie ludzi	Opóźnione dojrzewanie - zwiększenie trwałości w trakcie przechowywania
1995	Rzepak bezerukowy	Żywienie ludzi i zwierząt	Polepszenie wartości odżywczej poprzez zwiększenie zawartości kwasu laurynowego
1994	Pomidor	Żywienie ludzi	Opóźnione dojrzewanie - zwiększenie trwałości w trakcie przechowywania (trzy zezwolenia na trzy różne mechanizmy modyfikacji)

Dane zaczerpnięto z oficjalnej strony U.S. Food and Drug Administration http://www.cfsan.fda.gov/~lrd/biocon.html#usda



Czy jest to bezpieczne?

   Bezpieczeństwo związane z wytwarzaniem i spożywaniem żywności zmodyfikowanej genetycznie można rozpatrywać w dwóch kategoriach:

1. Bezpieczeństwo żywieniowe
2. Bezpieczeństwo ekologiczne

Bezpieczeństwo żywieniowe

    W odniesieniu do bezpieczeństwa żywieniowego zostały opracowane i są stosowane szczegółowe procedury mające na celu wyeliminowanie potencjalnego ryzyka. Przestrzeganie tych procedur jest skutecznie kontrolowane przez odpowiednie instytucje krajowe i międzynarodowe (w USA - Food and Drug Administration, w Europie - Komisja Europejska - Directorate General for Health and Consumers).

   W roku 1993 OECD - (Organization for Economic Co-operation and Development) - po raz pierwszy wprowadziła tzw. zasadę faktycznej równoważności (Substantial Equivalence).

   Zasada faktycznej równoważności mówi nam, iż produkt spożywczy zmodyfikowany genetycznie powinien być tak samo bezpieczny jak jego naturalny odpowiednik. Innymi słowy:

• nie pozwala na ocenę, że GMM jest całkowicie bezpieczna, ale że jest tak bezpieczna jak jej niemodyfikowany genetycznie odpowiednik
• wymaga odpowiedniego doboru niemodyfikowanego genetycznie odpowiednika

   Stopień identyczności ocenia się w aspekcie genetycznym, morfologicznym i agronomicznym, a zaobserwowane różnice są przedmiotem dalszej oceny analitycznej, toksykologicznej i żywieniowej. Oryginalny dokument opisujący zasadę faktycznej równoważności (Joint FAO/WHO Expert Consultation on Biotechnology and Food Safety, Rome, Italy, 30 September to 4 October 1996) można znaleźć na stronie: ftp://ftp.fao.org/es/esn/food/biotechnology.pdf

   Aktualne ustalenia dotyczące procedur oceny bezpieczeństwa spożywania żywności zmodyfikowanej genetycznie można znaleźć na oficjalnych stronach FAO/WHO:

      http://www.who.int/foodsafety/publications/biotech/sept07/en/index.html
      http://www.who.int/foodsafety/biotech/en/codex_guidelines_plants.pdf
      http://www.who.int/foodsafety/biotech/en/codex_guidelines_microorganisms.pdf

   W ogólnym zarysie można powiedzieć iż ocean ryzyka spożywania produktów zmodyfikowanych genetycznie obejmuje trzy zasadnicze etapy:

• charakterystykę molekularną (szczegółowy opis zmian w materiale genetycznym),
• ocenę toksykologiczną (ocenia się toksyczność nowo utworzonych składników zgodnie ze standardami stosowanymi w ocenie substancji obcych w żywności),
• ocenę alergologiczną.

Ponadto dokonuje się:

• oceny żywieniowej
• oceny możliwości transferu genów z GMF do flory jelitowej konsumentów

jak również próbuje się oszacować ryzyko występowania niezamierzonych efektów.

Bezpieczeństwo ekologiczne

   W odniesieniu do bezpieczeństwa ekologicznego również zostały opracowane szczegółowe procedury mające na celu wyeliminowanie potencjalnego ryzyka. W tym przypadku kontrola realizacji przyjętych przez międzynarodowe gremia jest trudniejsza ze względu iż przestrzeganie zaleceń jest do pewnego stopnia zależne od świadomości i uczciwości producentów rolnych. Generalnie uważa się iż najpoważniejsze ryzyko związane z wprowadzeniem organizmów modyfikowanych genetycznie wiąże się z ich potencjalną inwazyjnością.

   Broszura na temat oceny ryzyka związanego z bezpieczeństwem wprowadzania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie jest dostępna na stronie http://www.gmoera.umn.edu/public/publications/download/PFOA_Handbook_color_printing.pdf